یکی دیگر از تجهیزات موجود در اتاق عمل، چراغ سیالتیک میباسد.
ایده طراحی چراغ اتاق عمل، ایجاد نوری مشابه نور روز (نور خورشید) و بدون حرارت و با عمق نفوذ زیاد است به نحوی که جراح وجود چراغ را حس نکرده و پس از اولین تنظیم چراغ، تمام توجه خود را به بیمار و جراحی معطوف نماید. امروزه با فراهم آوردن فناوری فیلترهای نوری، لامپ‌های با طیف نور اصلاح شده و رفلکتورهایی با طراحی بسیار دقیق، امکان به دست آوردن نوری ایده‌آل برای اعمال جراحی مختلف به وجود آمده است. در شکل زیر نمونه‌ای از چراغ سیالتیک را مشاهده مینمایید.
ویژگی های چراغ اتاق عمل
مهم‌ترین ویژگی‌های چراغ اتاق عمل را میتوان به صورت زیر عنوان نمود:
برخورداری از نور کافی، متناسب با هر نوع عمل جراحی
متناسب با هر نوع عمل جراحی خاص، شدت روشنایی و سطح روشنایی خاصی مورد نیاز میباشد. در چراغ‌های مختلف، این دو پارامتر با دو مقدار شدت روشنایی (بر حسب Lux) و قطر میدان روشنایی (بر حسب سانتی‌متر) بیان شده و بر اساس استانداردهای مختلف برای شرایط خاص به دست میآیند.
برخورداری از نوری مشابه نور روز (نور خورشید)
نور خورشید، ترکیبی از کلیه نورهای طیف مرئی و محدوده وسیعی از طیف‌های نامرئی (مادون قرمز و فرابنفش) است که به رنگ سفید متمایل به زرد کم‌رنگ دیده میشود. در نظر گرفتن طیفی مشابه با طیف نور مرئی خورشید در چراغ‌های سیالتیک، حداقل خستگی چشم و خطای تشخیص رنگ را موجب خواهد شد.
این امر با فیلتر مناسب طیف نور متصاعد شده از یک لامپ هالوژن و به خصوص نورهای مربوط به محدوده مادون قرمز به همراه بخشی از طیف نور قرمز تحقق خواهد یافت.
ایجاد نور مناسب با استفاده از فیلتر های نوری مناسب
در عمل‌های جراحی و به ویژه در جراحی‌های طولانی، کاهش عمده حرارت در اطراف سر و گردن جراح و همچنین در منطقه عمل ضروری به نظر میرسد. حداکثر افزایش دما در اطراف سر جراح و منطقه عمل بر اساس استانداردهای خاص تعیین میشود.
به طور کلی ساختمان اپتیکی یک چراغ اتاق عمل از یک لامپ هالوژن (که طیف وسیعی از نور مرئی و مادون قرمز ایجاد میکند)، یک رفلکتور (جهت بازتاب نور و فیلتر کردن بخشی از نورهای ناخواسته) و یک فیلتر مادون قرمز (در مسیر نورهای بازتاب شده از رفلکتور) تشکیل شده است.
به منظور به دست آوردن کیفیت مناسب نور در چراغ سیالتیک ترکیب مناسبی از هر سه قسمت فوق ضروری است. در شکل‌های زیر میتوان ساختمان داخلی و نحوه جذب حرارت یک چراغ سیالتیک را که به صورت شماتیکی نمایش داده شده است، مشاهده کرد.
نمودار توزیع انرژی در طول موج‌های مختلف در چراغ سیالتیک
ساختار داخلی یک چراغ سیالتیک
قابلیت نفوذ نور در منطقه عمل
برخورداری از چنین ویژگی به دو دلیل اصلی در چراغ‌های اتاق عمل مورد نیاز میباشد:
- نیاز به روشن نمودن داخل منطقه عمل که ممکن است دارای عمق زیادی باشد.
- عدم نیاز به جابجایی چراغ یا تنظیم مجدد آن در صورت تغییر ارتفاع تخت جراحی
در حالت عادی در رفلکتورهایی که به صورت یک سطح بیضی شکل ساخته شده باشند عمق نفوذ در حدود چند سانتی‌متر است. برای وضوح دید در عمق منطقه عمل نیاز به تغییر متوالی فوکوس چراغ وجود دارد.
ایجاد حداقل سایه در منطقه اتاق عمل
به دلیل موقعیت قرارگیری چراغ در بالای سر جراح و امکان قرار گرفتن شانه و یا سر جراح در مسیر نور در طراحی منبع نور و رفلکتورها روش‌هایی برای کاهش سایه به کار برده میشوند که شامل موارد زیر هستند:
الف) افزایش اندازه رفلکتور و طراحی آن به شکل سطح بیضی شکل به منظور همگرا کردن نورهای منعکس شده. این روش به عنوان ابتدایی‌ترین روش به کار رفته، مانع از ایجاد سایه‌های پررنگ در منطقه عمل میشود. به طور کلی به چنین چراغ‌هایی (تک نور) Single light و یا (تک کانون) Mono focal گفته میشود.
استفاده از منابع نور متعدد با زاویه‌های مناسب به طوری که نقاط کانونی آنها در منطقه عمل بر یکدیگر منطبق شوند.
چنین روشی علی‌رغم هزینه بیشتر ساخت، که مستلزم بکارگیری تعداد بیشتری رفلکتور و لامپ میباشد، موجب از بین رفتن بهتر اثر سایه میشود. در این روش چند نقطه‌ای بودن منبع نور موجب میشود که علاوه بر عدم ایجاد سایه در منطقه عمل، یکنواختی نور حفظ شود. به طور کلی به چنین چراغ‌هایی چند نور (Multi Star) و یا چند کانون (Multi focal) گفته میشود.
طراحی مناسب و کاربردی چراغ
در این طراحی نکات زیر در نظر گرفته میشود:
- بهره‌مندی از یک طراحی بهینه جهت تغییر وضعیت و تنظیم چراغ و همچنین استفاده از بازوهای خاص برای ایجاد حالت بی‌وزن، درجات آزادی و زوایای چرخش بیشتر
- استفاده از حداقل تکنولوژی الکترونیکی برای اجتناب از پیچیدگی و آسیب‌پذیری
- سهولت سرویس دستگاه و تعویض لامپ‌ها
- امکان جداسازی اجزایی که با دست در تماس میباشند (مانند دسته تنظیم چراغ) با هدف سهولت در انجام عملیات استریل و نظافت
- عدم وجود درز و شکاف‌هایی که ممکن است موجب انباشتگی آلودگی و عفونت شود.
- فرم آیرودینامیک هدلایت برای ممانعت از ایجاد اغتشاش هوا در اطراف سر جراح در مواردی که تهویه از سقف انجام میشود.
تنوع هدلایت ها و مدولار بودن چراغ اتاق عمل
وجود انواع مختلف هدلایت با قطر میدان روشنایی و شدت نورهای مختلف امکان انتخاب مناسب بر حسب کاربرد را برای عمل‌های جراحی متفاوت فراهم میآورد.
مزایای استفاده از LED در چراغ های جراحی
- تولید گرمای کمتر به دلیل عدم ساطع شدن نورهای مادون قرمز و ماورای بنفش از آنها
- عمر بیشتر نسبت به لامپ های معمولی
- کاهش تدریجی نور (خطر خاموش شدن ناگهانی در هنگام جراحی از بین میرود)
- کنترل بیشتر بر سایه های مزاحم و قابلیت تنظیم مشخصات نور
- راندمان روشنایی بسیار بالاتر
