پلی سومنوگرافی (Polysomnography) یا مطالعه خواب، آزمایش استاندارد برای تشخیص اختلالات خواب است. PSG یک تست چند پارامتری است که عملکرد تعدادی از ارگان ها و سیستم های بدن انسان را در خواب ضبط و ثبت میکند. EEG (نوار مغز)، EKG یا ECG (نوارقلب)، EMG (نوار عضله)، EOG (نوار چشم)، جریان هوای تنفسی، تلاش تنفسی، درصد اشباع اکسیژن خون از اجزای معمول یک PSG محسوب میشوند به طور معمول این دستگاه پارامترهای زیر را در طول خواب ثبت میکند:

• امواج مغزی
• حرکات چشم
• ضربان قلب
• الگوی تنفس
• حالت بدن در حین خواب
• حرکت اندام
• سطح اکسیژن خون
• حرکت قفسه سینه و شکم

 ثبت پارامترهای مختلف در PSG

پلی سومنوگرافی معمولاً در بخش اختلالات خواب در بیمارستان یا مرکز خواب انجام میشود. این آزمایش الگوهای خواب شبانه بیمار را ثبت میکند. Polysomnography گاهی اوقات همچنین برای کسانی که در شیفت شب کار میکنند و معمولاً در طول روز میخوابند انجام میشود. ممکن است از پلی سومنوگرافی علاوه بر تشخیص اختلالات خواب، برای تنظیم برنامه درمانی بیمار نیز استفاده شود.

 اتصال الکترودهای مختلف جهت انجام تست PSG

پلی سومنوگرافی یک آزمایش غیر تهاجمی و بدون درد است. شایع ترین عارضه جانبی، سوزش پوست ناشی از چسب مورد استفاده برای اتصال گیرنده میباشد.

مراحل خواب

در حین خواب، بدن بین دو مرحله خواب قرار میگیرد:

خواب REM (حرکت سریع چشم) و NREM حرکت غیر سریع چشم

هر چرخه خواب REM و NREM حدود 90 دقیقه طول میکشد. اول NREM اتفاق میفتد و تا 75٪ کل خواب را تشکیل میدهد. در طول خواب NREM، بدن شل میشود و خود را بازسازی میکند. در پایان دوره خواب، NREM به سمت REM تغییر میکند. در این مواقع چشم ها به سرعت حرکت میکند و رویاها اتفاق میفتند، اما در این حالت بدن بسیار آرام است. در خواب REM ماهیچه ها “خاموش” و بی حرکت میشوند.

پلی سومنوگرافی مراحل و چرخه های خواب بیمار را بررسی میکند تا تشخیص دهد که آیا الگوهای خواب بیمار مختل شده یا نشده است. روند طبیعی خواب افراد با مرحله خواب به نام خواب غیر سریع (NREM) شروع میشود. در این مرحله، امواج مغزی بیمار، که توسط الکتروانسفالوگرافی (EEG) ضبط میشوند، بطور قابل توجهی کند هستند. در مقایسه با مراحل بعدی خواب، چشم بیمار در طول NREM حرکت نمیکند. بعد از یک یا دو ساعت بعد از خواب NREM، فعالیت مغز و خواب سریع حرکت چشم (REM) شروع میشود. بیشتر خواب در طول REM اتفاق میفتد. هر فرد به طور معمول در طول خواب شبانه چندین چرخه خواب را طی میکند.

اختلالات خواب میتواند این روند خواب را مختل کند.

کاربرد پلی سومنوگرافی

پزشک برای تشخیص موارد زیر پلی سومنوگرافی را توصیه میکند:

اختلال رفتار خواب REM:

این اختلال شامل مشکل در خواب رفتن است.

ناركولپسی:

مبتلایان به نارکولپسی، خواب آلودگی شدید روزانه و حملات ناگهانی خواب را تجربه میکنند.

آپنه خواب یا اختلالات تنفسی دیگر مرتبط با خواب:

در این شرایط تنفس بیمار به طور مکرر در طول خواب متوقف میشود.

اختلال در حرکت اندام ها:

در این اختلال، بیمار در هنگام خواب حرکات غیر ارادی را انجام می دهد و پاهای خود را مرتبا تکان میدهد. این حالت گاهی با سندرم پاهای بی قرار همراه است.

رفتارهای غیرطبیعی در هنگام خواب:

پزشک میتواند در صورت انجام کارهای غیرطبیعی در طول خواب مانند راه رفتن و یا حرکات ریتمیک در خواب این آزمایش را تجویز کند.

بی خوابی مزمن غیر قابل توضیح:

اگر فرد به طور مداوم در خواب خود مشکل داشته باشد و به نوعی دچار بی خوابی شده باشد، پزشک ممکن است پلی سومنوگرافی را توصیه کند.

نتایج پلی سومنوگرافی

اندازه گیری های ثبت شده در طول پلی سومنوگرافی اطلاعات زیادی در مورد الگوهای خواب بیمار را ارائه میدهند. مثلا: حرکات یا رفتارهای غیرطبیعی در هنگام خواب ممکن است نشانه ای از اختلال عملکرد خواب باشد. تغییرات ضربان قلب و تنفس و تغییر در اکسیژن خون در طول خواب غیر طبیعی میتواند دلایل آپنه خواب باشد. حرکات مکرر پا که باعث اختلال در خواب بیمار میشود، میتواند نشان دهنده اختلال حرکتی دوره ای اندام ها باشد. امواج مغزی و حرکات چشم در هنگام خواب می تواند به تیم مراقبت های بهداشتی کمک کند تا مراحل خواب بیمار را ارزیابی کند و اختلالاتی که ممکن است در اثر اختلالات نارکولپسی و اختلال عملکرد خواب REM رخ دهند، شناسایی کنند.