دستگاه بای پپ Bipap چیست؟
ﺗﻨﻔﺲ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺎﻫﯿﭽﻪ ای ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﺳﯿﻨﻪ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و در ﭘﯽ آن ﻓﺸـﺎرﻫﺎی ﻣﻨﻔـﯽ و ﻣﺜﺒﺘـﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آورﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣیرﺳﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ دﯾﮕﺮ، اﯾﻦ ﻓﺸﺎرﻫﺎی اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻮا را ﺑﻪ داﺧﻞ و ﺧﺎرج از ﺷﺸـﻬﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻣیدﻫﻨﺪ. ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎﻫﯿﭽﻪ ای ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا درﮔﯿﺮ ﺗﻨﻔﺲ ﻣﯿﺸﻮد ﻋﻀﻠﻪ دﯾﺎﻓﺮاﮔﻢ میباشد .
ﻗﻔﺴﻪ ﺳﯿﻨﻪ ﺑـﺎ ﺣﺮﮐـﺎت دﯾﺎﻓﺮاﮔﻢ و ﻋﻀﻼت ﺑﯿﻦ دﻧﺪه ای در ﻫﻨﮕﺎم دم ﻣﻨﺒﺴﻂ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ اﻧﻘﺒﺎض دﯾﺎﻓﺮاﮔﻢ و ﻣﺴﻄﺢ ﺷﺪن آن در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻃﻮل ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻗﻔﺴﻪ ﺳﯿﻨﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و اﻧﻘﺒﺎض ﻋﻀﻼت ﺑﯿﻦ دﻧﺪه ای، دﻧﺪه ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ و ﺑﯿـﺮون ﺣﺮﮐـﺖ ﻣـیدﻫﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﯾﮏ ﻓﺸﺎر ﻣﻨﻔﯽ در ﺳﯿﻨﻪ ﺑﻮﺟﻮد میآید. اﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﻣﻨﻔـﯽ موجب ورود ﻫـﻮا ﺑـﻪ شش ها میشود . در ﻣﻘﺎﺑﻞ، ﺑﺎزدم در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﻨﻔﺲ آرام ﻋﻤﻠﯽ ﻏﯿﺮ ارادی ( Passive ) است ﺑﺎ ﺷﻞ ﺷﺪن ﻣﺎﻫﯿﭽﻪ ﻫﺎی درﮔﯿﺮ در ﻓـﺎز دم اﻧـﺮژی اﻻﺳﺘﯿﮏ ذﺧﯿﺮه ﺷﺪه در ﺷﺶ و ﻗﻔﺴﻪ ﺳﯿﻨﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﺳـﯿﻨﻪ ﺷـﺪه و ﻣﻮﺟـﺐ ﺑﻮﺟـﻮد آﻣـﺪن ﯾـﮏ ﻓﺸـﺎر ﻣﺜﺒـﺖ درﮐﯿﺴﻪ ﻫﺎی ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﯿﺮوی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﻫﻮا را ﺑﻪ ﺧﺎرج ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻨﻔﺴﯽ اﻧﺘﻘﺎل ﻣیدﻫﺪ.
در برخی از بیماریهای ریوی که موجب نارسایی تنفسی در شخص شده ممکن است پزشک معالج به بیمار استفاده از دستگاه کمک تنفسی) bi-level فشار مثبت راه هوایی ) را تجویز کند. این دستگاه معمولا به نام bpap یا bipap که نوعی دستگاه تهویه مکانیکی ( کمک تنفسی ) جهت کمک به تنفس بیمار می باشد معروف است.
در طول یک تنفس عادی زمانی که شخص عمل دم را انجام میدهد دیافراگم که اصلی ترین عضله تنفسی در قفسه سینه میباشد منقبض شده و با مسطح شدن آن یک فشار منفی در سینه بوجود می آید که این فشار منفی موجب ورود هوا به ششها و کیسه های هوایی میشود. حال اگر شخص دچار نارسایی تنفسی شده باشد (در صورت صلاحدید و تجویز پزشک معالج ) دستگاه کمک تنفسی بای پپ Bipap می تواند بسیار کمک کننده باشد به طوری که با قرار دادن ماسک بر روی صورت و روشن کردن دستگاه کمک تنفسی هوا یا اکسیژن ( در صورت وصل دستگاه اکسیژن ساز به دستگاه بای پپ ) با فشار های از پیش تنظیم شده وارد مجاری تنفسی شخص شده و باعث منبسط شدن ششها می شود بدین جهت به این روش تهویه با فشار مثبت راه هوایی مینامند.
تفاوت بین دستگاه سی پپ CPAP و بای پپ Bipap :
دستگاه کمک تنفسی بای پپ bi-level / bipap نوعی CPAP است که بین دو سطح فشار بالا و فشار پایین قرار دارد. سطح فشار بالا فشار مثبت راه هوایی دمی ( IPAP ) و سطح فشار پایین، فشار مثبت راه هوایی بازدمی ( EPAP ) نامیده میشود. در واقع Bi-Level معادل CPAP+PS (Pressure support) است. شیب بین IPAP و EPAP باعث افزایش حجم جاری، و در نتیجه باعث حفظ تهویه آلوئولی، کاهش Paco2 در شرایط هیپوونتیلاسیون، کاهش کار تنفسی، کاهش نوسانات فشار دیافراگمی و کاهش میزان تنفس میشود.
EPAP برای حفظ بازبودن راه هوایی فوقانی، بهبود عملکرد ظرفیت باقی مانده، و مقابله با آستانه PEEP داخلی در بیماری های انسدادی ریه تنظیم میشود. تنفس توسط تلاش بیمار برای نفس کشیدن آغاز میشود. علاوه بر این، در برخی از بیماران می توان تعداد تنفس را برای پشتیبانی از بیمار در شرایطی مانند آپنه های مرکزی ( عدم تلاش برای تنفس خود به خودی )، هیپر کاپنه مزمن ( به منظور افزایش تهویه دقیقه ای ) یا بیماری های عصبی – عضلانی ( زمانی که تنفس خود به خودی خیلی ضعیف باشد و آن ها نتوانند دستگاه را فعال کنند ) تنظیم کرد.
انواع مدهای دستگاه کمک تنفسی بای پپ Bipap:
۱- مد ( S ( Spontaneous :در این مد بیمار خود تنفس هایش را کنترل می کند و ختم می کند. تنفس با triggering توسط خود بیمار شروع میشود. در مواقعی که دستگاه Bi-Level استفاده میشود در خلال فشار EPAP تلاش دمی بیمار فشار و فلوی داخل مدار را تعدیل میکند و فشار IPAPاعمال میشود. فشار طوری تنظیم میشود که حداقل فلوی لازم بدست آید. ختم دم زمانی اتفاق می افتد که کاهش فلوی دمی به اندازه درصدی از Peak Flow که تنظیم شده برسد آن وقت فشار دستگاه به اندازه EPAP میشود. در مد خودبخودی یا ( S ) فشار دمی و بازدمی، trigger دمی و حداکثر فلو برای cyclingمی توانند توسط اپراتور تنظیم شود.
۲- مد ( T ( Time :در این مد اگر خود بیمار نتواند براساس تعداد تنفس های تنظیم شده در دقیقه (BPM ) تنفس کند دستگاه این ریت تنفسی تنظیم شده را که بر اساس IPAP /EPAP Cycling ( نقطه ای که فاز دمی پایان یافته و فاز بازدمی در حال آغاز می باشد) تریگر شده است را تحویل بیمار میدهد.
۳- مد (ST ( Sponyaneous/Time :در این مد خود بیمار تنفس ها را شروع می کند و اپراتور Back up respiratory rate را تنظیم میکند. اگر تعداد تنفس بیمار کمتر از RR تعداد تنفس تعیین شده شود سیستم به سمت مد Control حرکت می کند. در این مد اپراتور باید back up rate را معمولا ۳-۲ تا کمتر از تعداد تنفس بیمار انتخاب کند. همچنین فشار دم و بازدم و زمان دم به بازدم و triggering sensitivity را تعیین کند.
۴- مد Auto BIPAP:این دستگاه ها micro processor داخلی جهت آگاهی از افت یا قطع فلو دارند و به صورت اتوماتیک تنظیم شده اند که می توانند بسته به شرایط بیمار و افت یا قطع فلو EPAPرا تنظیم کنند. در نتیجه متعاقب IPAP هم تغییر خواهد کرد چون میزان PS برای دستگاه ها تنظیم شده است. اما دستگاه هایی که بر اساس minute ventilation تنظیم می شوند میتوانند pressure supportرا براساس نیاز بیمار تغییر بدهند. بنابراین تغییرات IPAP میتواند ناشی از تغییرات EPAP به تنهایی یا تغییرات PS باشد. در حال حاضر مطالعات و تجربیات کلینیکی کمی در مورد استفاده از Auto Bilevel در نارسایی مزمن ریوی وجود دارد و نقش کلی این دستگاه ها در نارسایی مزمن خیلی پر رنگ نیست.
۵- مد Hibrid BIPAP: این نمونه دستگاه ها دو نوع هستند: Inteligent Volume Assured Pressure Suport )) IVAPS AVAPS ( Average Volume Assured Pressure )در این نوع دستگاه ها تفاوت EPAP,IPAP بصورت اتوماتیک طوری تنظیم می شود که براساس شرایط بیمار حجم از قبل تنظیم شده را اعمال کند. برای مثال اگر قدرت عضلات تنفس کاهش پیدا کند و حجم جاری ( VT ) کم شود، دستگاه Pressure Support بیشتری را اعمال میکند تا حجم جاری به مقدار تعیین شده برسد و برعکس آن هم امکان پذیر است.
۶- دستگاه ASV (Adaptive Servoventilation): ASV در واقع واریانی از ماشین های Bi-level است که در درمان central sleep apnea و تنفس های شین استوک کاربرد دارد. در این مد EPAP,IPAP میتواند متغیر باشد و یا می تواند IPAPمتغیر و EPAP ثابت باشد. نحوه عملکرد آن شبیه ماشین های AVAPS است. با این تفاوت که در AVAPS فشارها برای رسیدن به حجم جاری هدف تغییر پیدا میکند ولی در ASV فشارها براساس کاهش یا افت فلو تغییر میکند.اندیکاسیون های درمان با دستگاه bipap:
۱- بیماری انسدادی مزمن ریه : ( Chronic Obstructive Pulmonary Disorder ) COPDالتهاب غیر طبیعی راه هوایی و ساختمان غیر طبیعی ریه در پاسخ به یک محرک استنشاقی است که به طور معمول دود سیگار است و باعث محدودیت غیرقابل برگشت یا قابل برگشت نسبی جریان هوا میگردد و معمولا به مرور پیشرونده است.
اختلال التهابی مزمن راه های هوایی است که در آن سلول ها و عوامل سلولی زیادی نقش دارند. التهاب مزمن با واکنش دهی بیش از حد راه های هوایی همراه است که سبب حملات راجعه خس خس، تنگی نفس، تنگی قفسه سینه و سرفه ( به ویژه در شب یا اوایل صبح ) می شود. این حملات معمولا با انسداد گسترده اما متغیر هوا در داخل ریه همراه بوده و اغلب خود به خود یا با درمان بهبود می یابند ( برگشت پذیرند )
۳- پنومونی Pneumonia:
پنومونی، عفونت پارانشیم دستگاه تنفسی تحتانی توسط عواملی مانند باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، یا حتی انگل ها تعریف می شود. عوامل میکروبی می توانند به طرق مختلف وارد ریه ها شوند. مانند فلور طبیعی سینوس ها، حلق بینی، حلق دهانی و استنشاق گرد و غبار و گازها از محیط اطراف. شایع ترین راه، آسپیراسیون ترشحات دهانی – حلقی است.
۴- آپنه انسدادی خواب Obstructive Sleep Apnea و آپنه مرکزی خواب Central Sleep Apnea :
۵- :obesity hypoventilation syndrome
سندروم هیپوونتیلاسیون ناشی از چاقی یکی از عوارض چاقی شدید است که در آن تعداد یا عمق تنفس بیمار ناکافی است (تنفس کند یا سطحی) . در این سندرم چاقی ، سطح دی اکسیدکربن خون بالاتر از نرمال و سطح اکسیژن خون پایینتر از طبیعی مشاهده میشود. بیمار گاه نارسایی قلبی و تورم اندام تحتانی نیز دارد.
۶- ادم حاد ریوی ناشی از نارسایی قلبی
۷- ضعف تنفس بعد از اعمال جراحی
آیا استفاده از دستگاه بای پپ BIPAP عوارض جانبی دارد؟
ماهیت غیر تهاجمی بای پپ BIPAP آن را به یک فرـم ایمن درمان تبدیل می کند. جریان اضافی هوا می تواند منجر به خشک شدن بینی و گلو، آبریزش بینی، گرفتگی بینی یا عطسه شود، اما شرکت های سازنده این دستگاه با تعبیه مرطوب کننده ها ( Humidifier ) توانسته اند این مشکل را نیز به راحتی برطرف کنند.
چند مشکل رایج استفاده از بای پپ BIPAP که باید از آنها اجتناب کرد :
۱- انتخاب اشتباه نوع ماسک و سایز ماسک:
برای اطمینان از انتخاب صحیح نوع ماسک و اندازه آن متناسب با چهره شما حتما با پزشک خود و تامین کننده دستگاه بای پپ BIPAP مشورت کنید. هرشخصی دارای شکل و فرم چهره خاصی می باشد بنابراین نوع و اندازه ماسک انتخابی شما با اشخاص دیگر متفاوت میباشد.
ماسک فول فیس ( Full Face Mask )انواع متفاوتی از ماسک بای پپ BIPAP موجود میباشد. یک نمونه از این ماسک ها ، ماسک فول فیس ( Full Face Mask ) میباشد که بینی و دهان شخص را پوشش میدهد و با بندهایی که در پیشانی و گونه دارند بسته میشوند این نوع ماسک برای کسانی که در خواب از طریق دهان نفس میکشند بسیار راحت بوده همچنین این ماسک جز مناسبترین ماسک ها برای درمان نارسایی حاد تنفسی میباشند.
ماسک نازال ( Nasal Mask)
نوع دیگری از ماسک ها، ماسک نازال ( Nasal Mask) میباشند که بر روی بینی قرار میگیرد. درکسانی که از کلاسترفوبیا رنج میبرند ماسک های نازال راحت تر تحمل میشود. با استفاده از ماسک های نازال خروج ترشحات تسهیل میشود، مصرف مایعات و غذا خوردن راحت تر است و نسبت به ماسک های فول فیس یا اورونازال فضای مرده کمتری ایجاد میکنند.
ماسک نازال پیلو ( Nasal Pillowo Mask)
نوع دیگری از ماسک ها، ماسک نازال پیلو ( Nasal Pillowo Mask) میباشند که دارای بالشتک های کوچک هستند که داخل بینی قرار میگیرند و فشار مثبت را از دستگاه بای پپ BIPAP به بینی بیمار اعمال می کند و کمتر صورت و چشمان شما را میپوشانند. ماسک ها سایزهای مختلفی دارند که در انتخاب ماسک بسیار با اهمیت می باشد و اکثر ماسک ها قابل تنظیم هستند.
۲- مشکل استفاده از دستگاه بای پپ :BIPAP
برای عادت کردن به استفاده از دستگاه بای پپ BIPAP برای اولین بار بهتر است ابتدا ماسک را برای مدت کوتاهی به صورت خود وصل کرده سپس کمی اجازه دهید تا صورت شما به آن عادت کند سپس در زمانی که در حال تماشای تلویزیون یا مطالعه روزنامه هستید دستگاه را روشن کرده و اجازه دهید تا دستگاه شروع به کار کند بعد از مدتی دستگاه بای پپ BIPAP را خاموش کرده و ماسک را از صورت خود جدا کنید و استراحت کنید این کار را چندین بار در طول روز ادامه دهید تا اینکه در طول روز بتوانید به مدت دو ساعت با دستگاه بای پپ بخواب بروید حال شما به استفاده از این دستگاه عادت کردید.
۳- مشکل تحمل هوای فشرده:
شما می توانید با استفاده از یک دستگاه بای پپ BIPAP با قابلیت رمپ Ramp به این موضوع غلبه کنید. این تنظیم به شما اجازه می دهد با فشار کم هوا شروع کنید، سپس دستگاه به طور خودکار و به آرامی فشار هوا را به حالت تنظیم شده شما، افزایش میدهد در حالی که در این مدت شما خوابیده اید. پزشک شما میتواند مدت زمان رمپ را تنظیم کند.
۴- خشکی مجاری تنفسی:
یکی از مشکلات اساسی دستگاه های بای پپ BIPAP خشک شدن دهان و مجاری تنفسی میباشد. تمامی دستگاه های بای پپ جدید برای برطرف کردن مشکل خشک شدن دهان و مجاری تنفسی مجهز به مرطوب کننده یا Humidifire هستند و تنظیمات دستگاه به شما این اجازه را میدهد که میزان رطوبت دهان و مجاری تنفسی خود را کنترل کنید.
۵- احساس کلاستروفوبیا:
برای غلبه بر احساس کلاستروفوبیا ابتدا ماسک را بدون متعلقات و بند در حالی که بیدار هستید بر روی صورت خود قرار دهید. وقتی که احساس راحتی کردید سعی کنید ماسک را با بند استفاده کنید. بعد، بدون استفاده از بند، سعی کنید ماسک را با خرطومی متصل به صورت خود نگه دارید. دستگاه بای پپ BIPAP را با تنظیم مدت زمان رمپ RAMP مناسب روشن کنید. بعد، این کار را با متصل کردن بند های ماسک انجام دهید. در نهایت، سعی کنید با ماسک و دستگاه بای پپ BIPAP بخوابید. تمرینات ریلکسیشن مانند ریلکسیشن عضلات ممکن است به کاهش اضطراب مربوط به استفاده از بای پپ BIPAP کمک کند.
۶- نشتی ماسک ، سوزش یا زخم پوست:
ماسکی که از کناره ها دچار نشتی میباشد یا بر روی صورت شما به طور کامل نمینشیند موجب میشود که حداکثر فشار تنظیمی مورد نیاز شما که بر روی دستگاه بای پپ BIPAP تنظیم شده است بر شما اعمال نگردد. و پوست شما را آزرده کند و همچنین نشتی ماسک میتواند چشمان شما را خشک کرده و سبب ناراحتی چشمان شما گردد. برای برطرف کردن این مشکل ماسک را به طور صحیح بر روی صورت خود قرار دهید و بندهای آن را درست ببندید. اگر ماسک بالاتر از تیغه بینی شما قرار گرفت ممکن است باعث نشتی و خشک شدن چشمهای شما گردد. اگر با چنین مشکلی برخورد کردید حتما از شرکتی که دستگاه را تهیه نمودید بخواهید ماسک مناسب با سایز بندی صورت شما برایتان تهیه کند.
۷- مشکل خوابیدن با دستگاه بای پپ BIPAP:
سعی کنید در طول روز چندین بار ماسک را به تنهایی به صورت خود وصل کنید تا به آن عادت کنید سپس در طول شب میتوانید به راحتی با دستگاه بخوابید. رمپ دستگاه بای پپ BIPAP خود را تنظیم کنید تا فشار را به آرامی به حداکثر فشار تنظیمی برساند این به شما کمک می کند که در طول شب به راحتی بخواب بروید.
نظافت دستگاه BIPAP :
۱- قاب دستگاه:دستگاه را را از برق جدا کنید. با یک دستمال خشک تمیز به همراه مقدار کمی مایع ضدعفونی کننده (آب و الکل) دستگاه را نظافت نمایید. . پیش از استفاده از دستگاه و اتصال آن به برق، اجازه دهید دستگاه کاملاً خشک شود.
۲-فیلتر هوای ورودی (استاندارد):کثیف بودن فیلتر هوای ورودی باعث بالا رفتن دمای دستگاه می شود. فیلتر هوای ورودی باید هر هفته یا هر ۱۰ روز چک شود و در صورت نیاز نظافت شود فیلتر در پشت دستگاه قرار دارد. فیلتر را از پشت دستگاه BIPAP جدا کرده و آن را زیر آب معمولی قرار دهید تا گرد و غبار آن کاملا برطرف شده و بعد از اطمینان از خشک شدن کامل، آن را در جای خود قرار دهید.
۳- خرطومی:لوله خرطومی انتقال هوا باید به صورت هفتگی نظافت شود. لوله را از دستگاه و ماسک جدا نمایید. از محلول آب گرم و مقدار کمی مایع تمیزکننده برای نظافت داخل لوله خرطومی استفاده کنید. لوله را به طور کامل بشویید و اجازه دهید با هوا خشک
شود. ۴- ماسک:ماسک باید به صورت هر روز یا حداکثر هفتگی نظافت شود. ماسک را از لوله خرطومی جدا نمایید. از محلول آب گرم و مقدار کمی مایع تمیزکننده برای نظافت داخل ماسک استفاده کنید. ماسک را به طور کامل بشویید و اجازه دهید با هوا خشک شود.
مشکلات احتمالی دستگاه BIPAP و نحوه رفع آنها:
