اسپیرومتر تشویقی که با نام اسپیرومتر انگیزشی و اسپیرومتر خانگی نیز شناخته میشود، یکی از راههای افزایش بازده تنفسی است که بعداز اعمال جراحی جهت تقویت، بازتوانی و یا حفظ وضع تنفسی فعلی بیمار استفاده میگردد. اسپيرومتري تشويقي به منظور جلوگیری از چسبیدن ریه ها به یکدیگر (Atelectasis) یا ذات‌الریه (Pneumonia) به کارگرفته میشود تا با باز کردن مجدد آلوئولهای بسته شده، هدایت ترشحات به راههای هوایی اصلی را تسهیل نماید. دستگاه اسپیرومتر تشویقی دارای یک لوله میباشد که در دهان بیمار قرار میگیرد، چنانچه فرد توانایی ایجاد دم مناسب را داشته باشد پیستون ها و یا توپ ها شروع به بالا رفتن میکنند، تجمع مایعات و مخاط در ریه متوقف شده و ریه از مخاط و مایعات تخلیه میشود. در نتیجه، تنفس بیمار به تدریج به وضعیت طبیعی باز میگردد.
کاربردهای اسپیرومتری تشویقی در بیماری‌های مختلف
درمان بیماری‌هایی نظیر ذات‌الریه، آسم، آتلکتازی، COPD، فیبروز سیستیک و غیره به کمک این دستگاه انجام میشود.
مزایای استفاده از اسپیرومتر تشویقی
برخی از مزایای استفاده از این دستگاه عبارتند از:
- بهبود عملکرد ریه
- کاهش خطر فرو افت ریه
- کاهش مخاط
- تقویت ریه
- کاهش احتمال ابتلا به عفونت‌های ریوی
- واکنش در برابر COVID-19
- و غیره
ویژگی‌های کاربردی اسپیرومتری تشویقی
اسپیرومتر تشویقی در بهبود عملکرد تنفسی و ریوی موثر است. با استفاده از این دستگاه، میتوانید:
- از روی هم قرارگیری ریه و تجمع ترشحات ریوی جلوگیری کنید.
- به فرد در تصحیح عملکرد تنفسی کمک کنید.
- به فرد جهت پر کردن کیسه‌های هوای داخل شش و تبادل بیشتر اکسیژن و دی‌اکسید کربن کمک کنید.
- به بیمار جهت کنترل تنفس کمک کنید.
- به اکسیژن‌گیری کافی ریه‌ها کمک کنید.
- تحرک در دیواره‌های قفسه‌ی سینه ایجاد کنید.
- اطلاع بیمار از روند بهبود خود به دلیل ثبت معیارهای سنجشی توسط اسپیرومتر.
- آمادگی بیمار بعد از عمل جهت استفاده از دستگاه IPPB در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU).
- کمک به بهبود و درمان بیماری‌های آسم و برونشیت.
انواع دستگاه‌های اسپیرومتر
اسپیرومترهای مختلفی وجود دارند که هر کدام قابلیت‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. انواع اصلی این دستگاه‌ها عبارتند از:
- پلتیسموگرافی کل بدن
- پنوما تاکومتر
- اسپیرومتر الکترونیکی
- اسپیرومتر تشویقی
- اسپیرومتر مشابه آسیاب بادی
انواع اسپیرومتری تشویقی (انگیزشی)
اسپیرومتر تشویقی شامل انواع مختلفی از نظر نوع، ظرفیت، برند و قیمت است. دو نوع پرکاربرد این دستگاه‌ها عبارتند از:
- اسپیرومتر 3 توپ 1200 میلی‌لیتری: حجم این نوع اسپیرومتر نشان‌دهنده میزان ظرفیتی است که دستگاه قادر به ارزیابی آن است. فرد باید بتواند طی عمل دم یک، دو یا سه تا از توپ‌ها را به سمت بالا هدایت کند. جریان هوای لازم جهت حرکت توپ‌ها به سمت بالا به شرح زیر است:
- یک توپ: 400 s
- دو توپ: 900 s
- سه توپ: 1200 s
- این ظرفیت‌ها توسط یک نشانگر زرد نمایش داده میشوند.
- اسپیرومتر تشویقی سیلندری (حجمی) 5000 میلی‌لیتری: حجم این نوع اسپیرومتر با نوع سه توپ متفاوت است؛ یعنی قادر به نمایش ظرفیت بیشتری از جریان هوا در هنگام انجام عمل دم است. از جمله قابلیت‌های این دستگاه عبارتند از:
- نشانگر دم جهت تشویق بیمار به حفظ نرخ تنفسی مناسب.
- نشانگر حجم جهت انجام تمرینات مکرر و کامل تنفسی.
لازم به ذکر است که علاوه بر این نوع تقسیم‌بندی، تقسیم‌بندی دیگری در خصوص اسپیرومترهای تشویقی وجود دارد که دو نوع هستند:
- اسپیرومتر تشویقی تاثیرگذار و در ارتباط با عمل دم.
- اسپیرومتر تشویقی تاثیرگذار و در ارتباط با عمل بازدم.
خرید و استفاده از اسپیرومتر تشویقی
برای خرید یک اسپیرومتر تشویقی، میتوانید به فروشگاه آنلاین باشگاه مهندسی پزشکی ایران مراجعه کنید/ همچنین.، قبل از استفاده از این دستگاه‌ها، بهتر است با راهنمایی یک پزشک یا متخصص به کار بردن آن آشنا شوید. در هنگام استفاده از اسپیرومتر تشویقی، به موارد زیر توجه کنید:
- از تمیز بودن دستگاه اطمینان حاصل کنید.
- دستورالعمل‌های پزشک یا متخصص را دقیقاً دنبال کنید.
- مرتب استفاده کنید تا به بهترین نتیجه برسید.
- در صورت بروز هر گونه مشکل یا عوارض، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
عوامل مورد بررسی در اسپیرومتری تشویقی (انگیزشی)
اسپیرومترهای مختلف به منظور بررسی عوامل خاصی استفاده میشوند. در اسپیرومتری تشویقی، عوامل مورد بررسی عبارتند از:
- حجم هوایی که بیمار بر اساس ظرفیت حیاتی خود در هر دوره تنفسی میتواند جابجا کند.
- سطح فعالیت بیمار بر اساس درصد ظرفیت حیاتی
- تمرکز بر بازدم بیمار هنگامی که دم به حجم باقیمانده نزدیک میشود
- مقدار و سرعت جریان هوای دمی بیمار
- میزان آپنه پایانی دم در بیمار
- میزان مقاومت دمی قابل اندازه‌گیری
موارد ممنوعیت استفاده از اسپیرومتری تشویقی (انگیزشی)
اگر هر یک از شرایط زیر رخ دهد، استفاده از اسپیرومتر را متوقف کرده و به‌سرعت با پزشک خود مشورت کنید:
- احساس سردرد شدید پس از استفاده از اسپیرومتر
- افرادی که به تازگی سکته قلبی داشته‌اند
- افرادی که در منطقه قفسه سینه درد و سوزش ress
- مبتلا بودن به بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی و ریه مانند آنفولانزا
- مبتلا بودن به سل
- افراد مبتلا به پنوموتوراکس یا هواجنبی
- افرادی که به تازگی جراحی چشم داشته‌اند
- افرادی که به آنوریسم قفسه سینه، شکم یا مغز مبتلا هستند.
هدف از استفاده از اسپیرومتری تشویقی (انگیزشی)
هدف کلی استفاده از این دستگاه بهبود و عمق تنفس بیمار و افزایش قدرت تنفسی است. در پی این عمل، حداکثر گسترش برونش‌ها و سرفه مؤثر از طریق بازخورد بینایی به دست میآید که بستگی به همکاری، انگیزه و پشتکار بیمار دارد.
با استفاده از اسپیرومتری تشویقی، بیماران میتوانند عملکرد ریوی خود را بهبود بخشیده و به کاهش خطر عفونت‌های ریوی، افزایش استقامت و کیفیت زندگی کمک کنند.
همچنین، این دستگاه به بیماران کمک میکند تا مهارت‌های تنفسی درست را یاد بگیرند و در مدیریت بلندمدت بیماری‌های ریوی موثر باشند.
نکته مهم در استفاده از اسپیرومتری تشویقی این است که بیماران باید به صورت منظم و برنامه‌ریزی‌شده از آن استفاده کنند و پیشرفت خود را ثبت نمایند.
بهتر است قبل از شروع به کار با اسپیرومتر، با پزشک معالج مشورت شود تا بتوانید بر اساس وضعیت جسمانی و شرایط خاص خود از دستگاه به بهترین شکل استفاده کنید.
نحوه استفاده از دستگاه اسپیرومتری تشویقی
- بخش علامت را بر روی حجمی که پزشکتان توصیه کرده است قرار دهید.
- بنشینینید یا بصورت صاف باییستید و اسپیرومتر را در مقابل صورت خود نگه دارید.
- ابتدا یک نفس عمیق بکشید سپس قطعه دهانی را بین دو لب قرار دهید (دقت کنید زبان نباید مانع از عبور هوا شود)
- یک نفس آرام و عمیق بکشید.
- هنگامی که هوا را به درون ریه میکشید پیستون یا توپ ها شروع به حرکت میکنند.
- تاجایی که در توان دارید با درون کشیدن هوا توپ ها یا پیستون را به عددی که پزشک تجویز کرده نزدیک کنید.
- زمانی که دیگر توانایی داخل کشیدن هوا را ندارید نفس خود را برای چند ثانیه حبس کنید (۲ الی ۵ ثانیه) هوا را بیرون داده و به راحتی نفس بکشید.
- تمام موارد بالا را به تعدادی که پزشکتان توصیه کرده انجام دهید.
- بعد از اتمام چند سرفه بکنید تا تمام مخاطی که در ریه جمع شده خارج شود و تنفس راحتتر گردد.
