دستگاه کاپنوگراف از دو کلمه Capno به معنی دی‌اکسید‌کربن و Graph به معنی صفحه نمایش جهت خواندن و ثبت کردن تشکیل شده است. این دستگاه میزان گاز CO2 در حجم هوای اشباع شده از ریه‌های بیمار را نشان میدهد.
سلول‌های بدن انسان نیاز به اکسیژن دارند، و این اکسیژن توسط خون به آن‌ها میرسد. O2 به سلول‌ها تحویل داده میشود و پس از مصرف آن به وسیله سلول‌ها، گاز CO2 سمی تولید شده با گردش خون خارج میشود. خون، گاز CO2 را به سمت مویرگ‌های موجود در ریه‌ها هدایت کرده تا در بازدم‌های بعدی به فضای خارج فرستاده شوند.
دستگاه کاپنوگراف جهت اندازه‌گیری میزان دی اکسی کربن بازدمی
مانیتورهای دی‌اکسید‌کربن فشار جزئی این گاز را در بازدم بیمار اندازه‌گیری میکنند. معمولاً در پایان بازدم غلظت دی‌اکسید‌کربن به حداکثر مقدار خود میرسد، لذا غلظت اندازه‌گیری شده در این حالت به دی‌اکسید‌کربن انتهای بازدمی معروف است.
اتاق‌های عمل اصلی‌ترین محل بکارگیری این وسیله است.
در زمان بیهوشی بیمار این دستگاه اطلاعات مفیدی در مورد وضعیت تنفسی بیمار، قطع شدن مسیر ونتیلاسیون و نشت هوا دمی به کادر پزشکی میدهد. کاپنوگراف‌ها دی‌اکسید‌کربن را در هنگام هر سیکل دم/ بازدم اندازه‌گیری کرده و شکل موج آن‌را به همراه مقدار عددی نشان میدهند. مانیتورهای دی‌اکسید‌کربن غلظت این گاز را یا با استفاده از یک حسگر که به طور مستقیم در مسیر تنفس بیمار قرار دارند (روش جریان اصلی) اندازه‌گیری میکنند و یا در محلی دیگر با نمونه‌گیری از مسیر هوایی بیمار (جریان جانبی).
انواع کاپنوگراف
دو نوع کاپنوگراف به نام‌های Main stream و Side stream وجود دارد.
کاپنوگراف‌های Main stream:
دارای یک سنسور CO2 هستند، که به یک تعدیل کننده راه هوائی متصل شده است. نور مادون قرمز توسط CO2 در جریان هوای بیرون رونده جذب میشود. هر چه میزان گاز CO2 بیشتر باشد، میزان نور مادون قرمز بیشتری جذب شده و نور کمتری به آشکار ساز میرسد.
کاپنوگراف‌های نوع Side Stream:
از گاز موجود در مسیر هوایی از طریق یک لوله کوچک نمونه برداری میکنند در مکانی مشابه با محل قرارگیری سنسور کاپنوگراف Main stream تمامی اندازه گیری‌ها و پردازش سیگنال در درون خود کاپنوگراف Side stream انجام میشود به روشی مشابه کاپنوگراف Main.
