وظایف یک کلیه طبیعی را میتوان به صورت زیر خلاصه نمود:

1. تصفیه خون:

مواد سمی چون اوره، اسید اوریک و کریتینین در حین فعالیت‌های متابولیسمی بدن ایجاد میشوند و باید از طریق ادرار دفع شوند. در غیر این صورت منجر به مسمومیت در شخص و در نهایت مرگ می‌شود. بسیاری از مواد سمی دیگر همچون داروها، کافئین و نیکوتین که از محیط خارج به بدن وارد میشوند نیز باید توسط کلیه‌ها از بدن خارج شوند.

2. برقرار کردن تعادل مایعات بدن:

کمبود بیش از حد مایعات در بدن باعث تشنگی، گیجی و اغماء خصوصاً در افراد مسن میشود و زیاد بودن بیش از حد آن باعث تهوع، بی‌اشتهایی، استفراغ، خواب‌آلودگی و حملات صرعی میشود.

3. حفظ تعادل یون‌های حیاتی بدن:

کمبود سدیم منجر به سردرد و استفراغ میشود و افزایش آن باعث تشنگی، تب و افزایش تحریک‌پذیری عصبی میگردد. همچنین وجود غلظت‌های مشخصی از پتاسیم برای کارکرد طبیعی بدن لازم است و کمبود آن سبب ضعف عضلانی، خستگی و فلج عضلانی میگردد که مختل شدن عمل قلب نیز از آن جمله است.

4.حفظ PH خون:

PH خون باید در حدود 4/7 ثابت باشد. رژیم غذایی در تغییر PH خون مؤثر است و کلیه یکی از عوامل تصحیح کننده وضعیت اسیدی و بازی در خون است.

همودیالیز

همودياليز فرآيندي است كه در طي آن، خون از بدن بيمار مبتلا به نارسايي كليه،‌ خارج میشود و پس از تصفيه ‌شدن در دستگاه دياليز، به بدن بازگردانده میشود. دستگاه دياليز يا كليه مصنوعي، ماشيني است كه می‌تواند مواد زائد را از خون جدا كند، يا مواد لازم را به آن بيفزايد. دستگاه دياليز با انجام اين عمل، تعادل اسيد و باز و مقدار آب و مواد محلول موجود در بدن را كنترل میکند.
در همودياليز، خون به تدريج از بدن خارج میشود، از ميان يك فيلتر مخصوص كه مواد زائد و مايعات اضافي را جدا میکند، می‌گذرد و خون تصفيه‌‌ شده دوباره به بدن بازگردانده میشود. خروج مواد زائد مضر و نمك و مايعات اضافي از بدن، فشار خون را كنترل کرده و تعادل مواد شيميايي مانند پتاسيم و سديم را حفظ میکند.

هدف از انجام دیالیز

هدف از دیالیز خارج کردن مواد اضافی بدن، ثبات مایعات داخلی بدن و خارج کردن فوری سمومی است که باعث ضایعات و صدمات دائمی یا مهلک میشوند.
عمل دیالیز برای کسانی که کلیه خود را از دست داده‌اند، معمولاً هفته‌ای دو الی سه بار و در هر مرحله به مدت سه الی شش ساعت به طول میانجامد. مدت زمان دیالیز به مقدار مواد زائد حاصل از متابولیسم، ظرفیت تصفیه دیالیزور و مقدار مایعاتی که باید دفع شوند، بستگی دارد. دستگاه دیالیز معمولاً حدود 120 لیتر خون را در هفته تصفیه میکند، در حالی که برای کلیه طبیعی این مقدار حدود 1200 لیتر خون در هفته است.

اصول دیالیز

• به طور کلی دیالیز بر سه اصل استوار است:
  1. انتشار (Diffusion)
  2. اسمز (Osmosis)
  3. اولترافیلتراسیون (Ultra Filtration)

· انتشار (Diffusion)

در مایعات هرگاه غلظت ماده در یک سمت غشاء نیمه تراوا بیشتر از سمت دیگر باشد، ذرات آن به طرف محل با غلظت کمتر حرکت میکنند تا زمانی که غلظت هر دو طرف متعادل شود. بر مبنای این پدیده الکترولیت‌های اضافی خون مانند پتاسیم، سدیم، فسفر و منیزیم از آن خارج میشوند.
با استفاده از این روش و با افزودن الکترولیت‌هایی مانند کلسیم، قند و بی‌کربنات (که غلظت پایینی در خون دارند به مایع دیالیز، می‌توان سطح آن‌ها را در خون افزایش داد.

 خاصیت انتشار در غشای نیمه تراوا

· خاصیت اسمزی

خاصیت اسمزی ویژگی است که به موجب آن آب از خلال یک غشاء نیمه تراوا، از ناحیه‌ای که غلظت ذرات در آن کمتر است به ناحیه‌ای با غلظت بیشتر میرود. اسمز در حرکت مایعات اضافی از بدن بیمار  نقش دارد. برای بهره‌گیری از این ویژگی، به محلول دیالیز گلوکز اضافه میکنند تا غلظت آن نسبت به خون بیمار بیشتر شود و به این ترتیب مایعات از طریق منافذ غشاء از سمت خون به طرف محلول دیالیز حرکت کنند.

 خاصیت اسمزی در  غشاء نیمه تراوا

· اولترافیلتراسیون

اولترافیلتراسیون با ایجاد یک فشار مصنوعی باعث حرکت و انتقال مایعات از خلال غشاء نیمه تراوا میشود. در انتقال مایعات، اولترافیلتراسیون روشی مؤثرتر از اسمز بوده و از این رو روشی است که در همودیالیز به کار برده میشود.

– الترافیلتراسیون در  غشاء نیمه تراوا

· غشاء نیمه تراوا

غشاء نیمه تراوا در دستگاه دیالیز باید دارای خصوصیات زیر باشد:

• مانع از خروج گلبول‌ها گردد.
• پروتئین‌ها از آن عبور نکنند.
• الکترولیت‌ها و تولیدات اضافی با سرعت هر چه بیشتر از آن خارج شوند.

 ماشین دیالیز